Stichting Beter Zeist

aandacht voor burgerinitiatieven, inspraak, duurzaamheid, mobiliteit, groene ruimte en verantwoorde bouw

bijgewerkt 08-02-2023

Burgerparticipatie

 

Burgerparticipatie: Het door de gemeente betrekken van inwoners, bedrijven en belanghebbenden bij de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van beleid, projecten en programma’s. Burgerparticipatie kan de vorm aannemen van informeren, raadplegen, adviseren, coproduceren en meebeslissen (de treden van de participatieladder). (definitie VNG)

Bij de overheid kunnen anonimiteit en bureaucratie voor een ongewenste afstand zorgen tot de burgers. Daarnaast blijken zakelijke belangen vaak voorrang te krijgen op burgerbelangen. Met vooral denken vanuit de overheid en de markt verdwijnen de belanghebbende burgers en maatschappelijke organisaties uit beeld. Daar komt bij dat met de toenemende regionalisering van het beleid ook gemeenteraden weinig invloed meer hebben op belangrijke hoofdlijnen van beleid voor de lange termijn.

Betekenis burgerparticipatie
Bij burgerparticipatie gaat het om het verkrijgen en behouden van een voldoende evenwicht tussen de belangen van de overheid en de markt ten opzichte van die van de burgerij. Voor burgers en hun organisaties betekent dit het zorgen voor meer invloed op het beleid, d.w.z.:

  • Meer beslissingsrecht voor wonen, welzijn, ruimtelijke ontwikkeling e.d.;
  • ‘Bemoeirecht’ in de vorm van meer eigen toezicht op instellingen;
  • ‘Publiekheid’ van bestuur, zoals recht op alle toezichtsinformatie van de overheid, zie voor dit laatste leefmilieu.nl/recht-om-te-weten.

Burgers en hun organisaties staan echter niet te trappelen om steeds weer te participeren bij plannen en voorstellen van de gemeente. Bij die zaken waar zij mee te maken hebben zijn vertegenwoordigers, materiedeskundigen en belanghebbenden echter wel bereid in een kortdurend, informatief goed voorbereid traject deel te nemen om plannen van de gemeente van commentaar te voorzien. Dat kan de voornemens verbeteren en het zorgt bovendien voor het noodzakelijk draagvlak en begrip bij de bevolking en bij de uitvoering van plannen.

Rapport Verstand
De afgelopen jaren is in het kader van Stichting Beter Zeist en de buurt-, dorps- en milieuorganisaties al veel gedaan om de invloed van (groeperingen van) burgers op het beleid van de gemeente te verstevigen. Zo bestaat er al vele jaren het conflict over de groeiambitie van de gemeente en de door de buurt-, dorps- en groene organisaties bepleite kwaliteit van de woon- en leefomgeving. Dat leidde in 2008 tot het rapport van de onafhankelijke bemiddelaar Mr. A.E. Verstand-Bogaert: “Democratie is meer dan een systeem, het is een mentaliteit”. In dit verband werden in de loop der jaren conferenties, burgerpeilingen en enquêtes  gehouden, acties en initiatieven georganiseerd en procedures gevoerd.

Invloed van burgers
Zo hebben de samenwerkende burgerorganisaties invloed uitgeoefend op belangrijke projecten. Denk aan het plan Buurtschap Sanatoriumbos, herstructurering Kerckebosch, Woonpark Zeist/Zeister Warande/Mijnhardt Zeist, planontwikkeling WA Hoeve, oprekken van de rode contouren in de dorpen Den Dolder en Bosch en Duin, programma Hart van de Heuvelrug en andere ontwikkelingen.

Daarnaast is ook veel werk besteed aan de verkeersvoorstellen in het centrum en de wijde omgeving, de financiën van de gemeente (via een burgerforum), de Structuurvisie 2011-2020, gebiedsvisies Brede Milieuvisie en Bomenbeheerplan. Er werden aanbevelingen voor participatie gedaan zoals Checklist gemeentebeleid (2010), Voorstel Raamwerk Burgerparticipatie Zeist 2011, Voorstel Raamwerk voor gebiedsvisies (2015), Checklist optimalisering gemeentelijke visies (2016), Aanbevelingen GONS-werkwijze (2017) en het pleidooi om raadsinformatiebijeenkomsten of -markten zoveel mogelijk openbaar te maken. Deze opsomming is het topje van de ijsberg aan adviezen en voorstellen.

Verbetering burgerparticipatie
We constateren dat burgerparticipatie weliswaar in toenemende mate gestalte krijgt, maar dat deze nog beter moet worden opgezet. Dat geldt zeker ook voor de ontwikkeling van visies en plannen van regionale verbanden van gemeenten, de Gebiedsontwikkeling Nieuwe Stijl (GONS), en de Maaltijden van Zeist met verzoeken om duidelijker inspraak en een motie van de raad hierover. Overigens wordt maandelijks een gezamenlijk inloopspreekuur van de fracties georganiseerd om zaken aan te kaarten; 1 persoon per fractie is dan aanwezig.

Bij het opstellen van plannen heeft het College soms wel contact met enkele stakeholders die belang hebben bij de uitvoering ervan, zoals projectontwikkelaars. Voor een opener vorm van burgerparticipatie wordt dan niet gekozen. Zodra zakelijke belangen een belangrijke rol spelen, verdwijnt burgerparticipatie kennelijk achter de horizon. Burgers en hun groeperingen mogen echter wel meespreken wanneer de politiek de burgers nodig heeft bij bezuinigingsplannen (bezuinigingsdialoog), na jaren er zelf niet uitkomt (centrumplan), een gebied toch niet kan worden bebouwd (waterleidinggebied) of wanneer het om kleine zaken gaat zoals de plekken voor afvalbakken en elektrische oplaadpalen.

Plan of raamwerk burgerparticipatie
In dit verband vragen wij ons af  hoe de gemeente burgerparticipatie wil vormgeven en wat zij daaraan concreet gaat doen. Hierbij denken wij aan een plan of raamwerk zodat:

  • Vroegtijdig (uitgangspunten voor) plannen kunnen worden besproken;
  • Dit ook geldt voor grotere plannen van particuliere initiatiefnemers;
  • Burgers en hun organisaties hun omgevings- en vakdeskundigheid kunnen inbrengen;
  • Per thema of onderwerp helder is op welk niveau van invloed de participatie, inclusief (mede)zeggenschap, bemoeirecht en toezicht plaatsvindt, zie ook participatieladder;
  • Beleidskaders zo mogelijk ook ter discussie kunnen staan;
  • Objectieve informatie (ook over toezicht) wordt verstrekt.

In aansluiting hierop hebben de organisaties Stichting Beter Zeist, Stichting Milieuzorg Zeist e.o. en vereniging Werkgroep Natuurlijk Zeist-West op 29 juli 2020 een gezamenlijke brief gestuurd met een Voorstel Participatie en Inspraakraamwerk.

Burgerparticipatie bezuiniging gemeentebegroting
Voor de structurele bezuiniging van 4,5 mln. euro bovenop de al vastgestelde bezuiniging van 5,5 mln. wordt een burgerforum (Inwoners Advies Commissie) ingeschakeld. Deze commissie moet met begeleiding van de gemeente een concreet advies uitbrengen. Uit een aselect aangeschreven groep van 6.500 Zeistenaren wordt de commissie van 150 personen samengesteld. In vergelijking met de vorige bezuiniging van 2011 worden maatschappelijke organisaties en experts niet uitgenodigd, terwijl die toen aanvullend basisinformatie konden aanreiken aan de commissieleden.

Rapporten over burgerparticipatie
In november 2020 heeft de Rekenkamer Zeist eerst het rapport "Leren van ervaringen" uitgebracht. Het eindrapport van juni 2021 "Lessen voor effectieve(re) burgerparticipatie" bood tips en mogelijkheden daarvoor.
Op beide rapporten hebben buurt- en belangenorganisaties ingesproken. De opmerkingen waren vooral gericht op de vrijblijvendheid van de vraagpunten en suggesties en het vrijwel niet gebruik maken van de langjarige inbreng van de organisaties.

Eind 2021 publiceerde het college het "Handvat Burgerparticipatie" dat gebaseerd is op de Rekenkamerrapporten. Het bevat tips en vragen om per geval burgerparticipatie vorm te geven. Het Handvat zou de basis moeten vormen van de nog te ontwikkelen verordening participatie.
Ook hierop reageerden de organisaties op een soortgelijke wijze als eerder op het eindrapport van de Rekenkamer, zie onderstaande rubriek Informatie. Een mooi overzichtsartikel Participatie of betrokkenheid, een kwestie van pespectief is gepubliceerd op Platform 31 op 15 november 2022.  Dat biedt interessante invalhoeken die tot nu toe weinig aan bod zijn gekomen.

Informatie