Stichting Beter Zeist

aandacht voor burgerinitiatieven, inspraak, duurzaamheid, mobiliteit, groene ruimte en verantwoorde bouw

bijgewerkt 24-09-2021

Groen, Natuur en Landschap


Ligging Zeist
De gemeente Zeist ligt in het overgangsgebied van de Utrechtse Heuvelrug en het Kromme Rijngebied. Dat betekent dat de groenstructuur ook de kenmerken van beide gebieden laat zien.
Globaal ten noordoosten van de Utrechtseweg liggen de langzaam oplopende zand- en grindgronden van de Utrechtse Heuvelrug. Het gaat om een stuwwal uit de voorlaatste ijstijd, het Salien, ca. 240.000 – 125.000 jaar geleden, zie ook Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht. Aan de zuidwestkant van de weg begint het stroomgebied van de Kromme Rijn met oude stroombeddingen die tot aan de Lage Weg liepen.

ingang Hoog Beek en Royen

Landgoederen en verkaveling
Langs de Utrechtseweg liggen de buitenplaatsen en landgoederen van de Stichtse Lustwarande uit vooral de 18e en 19e eeuw. Ze werden vroeger afgewisseld met open terreinen en enkele brinken en engen (essen). Vooral in de loop van de 20ste eeuw werden de landgoederen verder verkaveld en deels bebouwd voor woningen, bedrijven, instellingen en kantoren. Dat gebeurde ook in het Slot-ensemble waarbij rekening moest worden gehouden met het Servituut Schaerweijder Bossen. Langs de Wegh der Weegen (Amersfoortseweg) liggen na 1647 ook restanten van oude landgoederen. En op de hogere oeverwallen van de Kromme Rijn bestaan nog de oude landgoederen Niënhof, Oostbroek, Rhijnauwen en Oud en Nieuw Amelisweerd.

Natuur- en cultuurhistorisch beleid provincie
Het ruimtelijk beleid van de provincie is thans nog vastgelegd in de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie en Verordening. Per 1 januari 2022 geldt de Omgevingswet en de  Provinciale Omgevingsvisie (POVI) en -(interim)verordening en PlanMER (Milieueffectrapport). Daarnaast heeft de provincie haar natuur- en cultuurhistorisch beleid onderbouwd en verbijzonderd in provinciale documenten, zoals over de Stichtse Lustwarande, het Kromme Rijngebied en de Utrechtse Heuvelrug.

Beleid regio en andere samenwerkingsverbanden
In het kader van de regio U10/16 worden ingrijpende afspraken gemaakt over verstedelijking (Metropool Regio Utrecht) in ruimtelijk economische visies en plannen. Hetzelfde geldt voor plannen die enkele gemeenten gezamenlijk opstellen voor de buitengebieden zoals het Kromme Rijngebied. Verder functioneert het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Daarin werken de eigenaren en gebiedsbeheerders van natuurterreinen, provincie Utrecht en gemeenten aan de bescherming en ontwikkeling van natuur, landschap en erfgoed. En daarnaast bestaan de vele landgoederen en de Stichting Landgoed Erfgoed Utrecht.

Uitgangspunten groenbeleid Zeist
Het groenbeleid van Zeist sluit aan op de kenmerkende verschillen in ondergrond en verkaveling. Zo zie je in het laaggelegen Zeist-West de bomen, struiken en planten van het rivierengebied. In de rest van Zeist en in de dorpen vind je de begroeiing van de schralere gronden zoals naaldbomen en heide. In het overgangsgebied van de landgoederen van de Stichtse Lustwarande is een gemengde begroeiing in een deels natuurlijk aandoende Engelse Landschapsstijl. Kenmerkend zijn o.m. glooiende landschappen, slingerende paden, grote waterpartijen, losse boomgroepen, grote gazons met groepen bomen en heesters en statige lanen.

Groenbeleid Zeist
Het groenbeleid van de gemeente Zeist is vastgelegd in het Groenstructuurplan 2011-2021. Daarin staan naast achtergronden ook beheersmatige criteria, aandachtspunten en aanbevelingen. Verder geldt het Lange Termijn BomenbeheerPlan Zeist 2026 – 2041 voor de gemeentelijke (laan- en straat)bomen. Voor het kappen en onderhouden van bomen is sinds 2016 de Bomenverordening Zeist van toepassing. Pogingen om in Zeist te komen tot natuurinclusief ontwerpen en bouwen hebben nog niet geleid tot vastgesteld beleid.

Sanatoriumbos

Druk op de groene ruimte
Als gevolg van de bouwambitie van Zeist bestaat er een grote druk op de groene ruimte. In het algemeen is bij vrijwel elk bouwproject het groen financieel en ruimtelijk een restpost. Kwantiteit van bouw blijkt in de praktijk boven kwaliteit van de woon- en leefomgeving te gaan. Dit ondanks het uitgangspunt Kwaliteit van Structuurvisie Zeist: “Kwaliteit schrijf je met een Q”. Dat heeft geleid tot een tegenstelling over bouwplannen ten koste van groen tussen enerzijds maatschappelijke organisaties en anderzijds de gemeente en projectontwikkelaars, zie rubriek Wonen en Bouwen.

Klimaatverandering en Biodiversiteit
De klimaatverandering begint door te zetten. Dat merken we aan jaarrond hogere temperaturen met enerzijds toenemende verdroging en anderzijds fellere buien met veel neerslag. Dat noodzaakt tot aanpassing van het waterbeheer, versterking van funderingen als gevolg van verzakking maar ook tot het gebruik van aangepaste beplanting. Soorten die gedijen onder vroegere omstandigheden zullen gaan kwijnen en afsterven door soms nieuwe ziekten en plagen. Die soorten zullen vervangen moeten worden door zuidelijker flora met bijbehorende fauna. Het natuurlijk proces houdt echter de verandering niet bij.

Dat vergt een actief beleid gebaseerd op een omslag in denken en ook in handelen. In Zeist wordt voorzichtig een begin gemaakt zoals de acties ‘Steenbreek’ en ‘sedumdaken’. Er is echter structureel gebrek aan prioriteit  voor maatregelen voor aanpassing aan klimaatverandering en herstel van biodiversiteit. Dat blijkt uit de ontoereikende budgetten voor de uitvoering van de Biodiversiteitsvisie Zeist (2021) en het nogal beperkte beleidskader klimaatadaptatie: Klimaatbestendig Zeist. De vraag blijft dus staan hoe de gemeente zich voldoende voorbereidt op de toekomst.

Wel is in lijn met de inspraakreacties een motie van GroenLinks aangenomen om de visie klimaatadpatatie te verbreden en nader te concretiseren. Dit in samenwerking met de groene organisaties. En daarbij ook extra middelen te verwerven van andere overheden en door middel van publieksacties.

Informatie

Publicaties

Links